گشت و گذار در مسجد سلیمان؛ شهر تاریخی و زیبای خوزستان ، عکس - راهنمای مدرسه

به گزارش راهنمای مدرسه، مسجدسلیمان در دوره تمدن عیلام (ایلام)، آساک نام داشت. پس از حمله آریایی ها و شکست عیلامیان نام آن به پارسوماش تغییر پیدا کرد.

در فاصله اواسط سده 9 تا اوایل سده هفت پیش از میلاد، قومی آریایی به نام پارسوا از دامنه های شمال غربی زاگرس و کوه های بختیاری به جلگه خوزستان وارد شدند و مسجدسلیمان کنونی از جمله منطقه های بود که در آن سکنی گزیدند.

این قوم که متکی بر معیشت چوپانی و به ویژه تربیت اسب بودند، بعد از آشنایی با کشاورزی و ترک کوچ نشینی، در نواحی کوهپایه ای جلگه، شهر تازه ای بنا نهادند و آن را به یاد سرزمین گذشته خود که پارسوا نام داشت، پارسوماش خواندند.

در شمال شرقی مسجدسلیمان روی تپه ای باستانی بنام سرمسجد، آتشکده ای مربوط به آن دوران وجود دارد که از جاهای دیدنی مسجد سلیمان محسوب می گردد. پروفسور گیرشمن باستان شناس فرانسوی، این آتشکده را مربوط به دوران پارس ها می داند و آن را زادگاه چیش پش اول هخامنشی، جد کوروش عظیم برمی شمرد.

مسجدسلیمان را در قدیم سرمسجد می نامیدند و علت آن وجود این آتشکده باستانی در این منطقه بود. در سال 1305 و به تصویب مجلس شورای ملی، نام مسجدسلیمان برای این شهر انتخاب شد.

اعتقاد ایرانیان به آتش به اسم نمادی از نور اهورامزدا و جوشش روغن مقدس قابل اشتعال بر سطح زمین در شهر پارسوماش باعث شد تا این شهر دارای آتشکده های همیشه جاویدان شده و بنابراین شهر از لحاظ مذهبی هم به شدت اهمیت یافت، به گونه ای که آتش این آتشکده تا زمان هارون الرشید هم روشن بود.

اهمیت مذهبی و اعتقادات مردم به پاک و مقدس بودن این شهر به حدی زیاد شد که حتی بعد از ورود اسلام، ایرانیان برای زیارت به این شهر مراجعه می کردند؛ لذا هویت مذهبی آن مانند دیگر اماکن مقدس همچنان به جای مانده و نام مسجدسلیمان هم به همین دلیل بر آن اطلاق شد.

چاه تعداده یک خاورمیانه و نخستین اکتشاف نفت

در سال 1901 میلادی، در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار، ویلیام ناکس دارسی، تاجر عظیم طلا در انگلستان امتیاز کشف نفت ایران را از آن خود کرد و برای این منظور، جورج برنارد رینولدز را که تجربیاتی در زمینه حفاری نفت در منطقه ها نفت خیز سوماترا را داشت، برای اکتشاف و استخراج نفت به استخدام خود درآورد. رینولدز در سرانجام سال 1902 میلادی عملیات حفاری اولین چاه در چاه سرخ واقع در قصر شیرین و بعلاوه شاردین در رامهرمز را شروع کرد و هم زمان مقدمات حفاری در منطقه نفتون مسجدسلیمان را مهیا ساخت.

پس از 2 سال حفاری در شاردین گروه رینولدز به این نتیجه رسیدند که در این نقطه نمی توانند به نفت برسند. سرمایه شرکت که در انگلیس تشکیل شده بود تا در ایران به نفت دست یابد، به علت طولانی شدن دوره حفاری به سرانجام خود می رسید و ویلیام ناکس دارسی که از پیدا شدن نفت در این سرزمین قطع امید نموده بود طی تلگرافی از رینولدز خواست تا حفاری را تعطیل کند.

اما علائم موجود و وجود آتشگاه و هم حوضچه ای که خود به خود قیر از آن می جوشید و یادداشت های مورخین و باستان شناسان که تصریح نموده بودند در ناحیه نفتون نفت فراوان به دست می آید، رینولدز را که از مدتی پیش در آنجا به کار حفاری مشغول بود، امیدوار کرد و به همین علت وسائل و تجهیزات را به منطقه نفتون در مسجد سلیمان منتقل کردند و در سرانجام ماه ژانویه سال 1908 میلادی حفاری چاه تعداده یک این شهر شروع به کار کرد.

بدین ترتیب فصل تازهی در تاریخ کشور رخ داد و ایران به جمع کشورهای نفت خیز دنیا پیوست.

این اتفاق، که نخستین اکتشاف نفت در خاورمیانه به تعداد می رفت، حیات مالی و اجتماعی مسجد سلیمان و ایران را دگرگون کرد، چنان که از این چاه روزانه 36000 لیتر (معادل 8000 گالن) نفت استخراج می شد و بعدها در این شهر حداقل 300 چاه نفت حفر شد. این شهرک باستانی به یک شهر مدرن و پررونق بدل شد و جمعیت آن افزایش یافت و خانه ها و محله های تازه برای کارکنان شرکت نفت ساخته شد.

جغرافیا و اقلیم شناسی

مسجدسلیمان در شمال شرقی استان خوزستان و در 125 کیلومتری اهواز واقع شده است. این شهرستان از شمال به دزفول، از شرق به استان چهارمحال بختیاری و ایذه، از جنوب به رامهرمز و از غرب به شوشتر محدود می گردد. مساحت آن بر اساس آخرین آنالیز صورت گرفته 6986 کیلومتر مربع است.

مقدار بارندگی در سال بین 200 تا 450 میلیمتر متغیر است که عموماً از سمت شمال به طرف جنوب از مقدار بارندگی کاسته می گردد. درجه حرارت در تابستان به حدبیشتر 54 درجه می رسد . مسجدسلیمان از لحاظ اقلیمی دارای آب و هوای نیمه صحرایی است. نواحی شمالی آن به علت قرار گرفتن در حاشیه سلسله جبال زاگرس، دارای زمستان های سرد همراه با برف و تابستان های معتدل است؛ اما نواحی جنوب دارای بهاری دل انگیز، تابستانی گرم و خشک، پاییزی مطبوع و زمستانی معتدل است.

جاذبه های توریستی مسجد سلیمان

آتشکده جاویدان

آتشکده یا معبد سرمسجد یکی ازمهمترین مکان های تاریخی و جاهای دیدنی استان خوزستان است که در شمال شرقی شهر مسجدسلیمان واقع شده است. آتشکده جاویدان (صفه سرمسجد)، بنایی متعلق به قرن هفتم قبل از میلاد است که بنا بر نظر بعضی کارشناسان، معماران برای ساخت تخت جمشید از آن الهام گرفته اند. مهمترین مشخصه این بنا، استفاده نکردن از ملات و گذاشتن سنگ خشک روی سنگ خشک دیگر است.

این معبد که در گذشته های دور همیشه در آن آتشی افروخته بوده، مشرف به صفه سرمسجد است که به گفته مورخان مقر حکومتی پارس ها بوده است. آتشکده سرمسجد، به دستور یکی از پادشاهان عظیم هخامنشی ساخته شده است و هرکدام از سنگ های عظیم معدنی به کار رفته در آن، 4 تا 5 تن وزن دارد. برای ساخت دیوارهای این معبد هیچ نوع ملاتی به کار نرفته و با توجه به زلزله های مکرر در مسجد سلیمان احتمال ریزش این سنگ های خشکه چین وجود دارد.

دشت گلگیر

یکی از منطقه ها بسیار زیبای ایران در 38 کیلومتری شمال شرقی شهرستان مسجدسلیمان، دشت گلگیر است. این دشت که از نظر جذب توریست پتانسیل بالایی دارد، می تواند گوی سبقت را از بسیاری منطقه ها برباید. گلگیر چشمه آب گوگردی دارد که این آب به صورت خودجوش از اعماق زمین می جوشد. در زمستان و پاییز آب آن گرم و در تابستان و بهار آب خنکی دارد. به لحاظ داشتن گوگرد، آب این چشمه از نظر درمانی خواص زیادی دارد و می تواند درمان کننده دردهای مفصلی باشد.

منطقه شو ولندر

منطقه شکار ممنوع شو ولندر در زاگرس جنوبی واقع شده است. تنوع گیاهی و جانوری و شرایط اکولوژیکی این منطقه آن را به یکی از منطقه ها ارزشمند استان و کشور از نظر حیات وحش جانوری و قابلیت های بالای زیستگاهی تبدیل نموده است. این مکان یکی از منطقه ها زیستگاه سمندر امپراتور، از گونه های زیبا و حائز اهمیت دنیای است.

دشت شیمبار

دشت شیمبار یا شیرین بهار، مرز استان خوزستان و چهارمحال و بختیاری است که 75 کیلومتری مسجدسلیمان واقع شده است و با ده هزار نفر جمعیت پراکنده روستایی و عشایری، یکی از پرجاذبه ترین نقاط تفریحی این شهرستان است.

بیشتر مردم این سرزمین از ایل موری و گمار هستند. از دیدنی های دشت شیمبار، کوه قلندران است که در گذشته پناهگاهی برای یاغی ها و مخالفین حکومت های وقت بود. این دشت پر از انگورهای یاقوتی است که مالک خصوصی ندارد و مورد استفاده همگان است. به علت وجود خاک مناسب و آب و هوای مساعد در این منطقه، محصولات کشاورزی از قبیل گندم، جو، نخود و عدس کاشته می گردد.

از لحاظ آثار تاریخی می توان به وجود نقش برجسته های تنگ بتا و تنگ سنان اشاره نمود. این سنگ نگاره ها بر سینه کوه کنده کاری شده اند که با در نظر گرفتن نوع پوشش و آرایش موی سر این سنگ نگاره ها می توان گفت که هم زمان با دورۀ اشکانیان و مربوط به الیمائیدها (حکومت محلی هم زمان با اشکانیان که اندیکا جزئی از قلمرو آن ها محسوب می شد) هستند.

آبشار نگین

آبشار نگین در روستایی به همین نام در محلی بسیار مهجور و دورافتاده در میان کوه ها و دشت های منطقه شین بار در شمال دریاچه سد شهید عباسپور واقع شده است. برترین جهت بازدید از این جهت و آبشار آن، جهتی است که از مسجد سلیمان به روستای آب شلال منتهی شده و از آنجا با حدود چهار ساعت کوهپیمایی به روستای بکر و دست نخورده نگین و آبشار بسیار زیبای آن می رسد.

در پایین دست آبشار هم دشت زیبای نگین واقع شده است که به کناره های دریاچه سد شهید عباسپور منتهی می گردد. مناظری بسیار زیبا و رویایی به همراه دشت های پر از شقایق در دامنه های پوشیده از درختان بلوط و دیواره های باشکوه و صخره ای و مهم تر از همه، دره هایی ژرف و هیجان انگیز، همگی بر زیبایی این منطقه افزوده اند.