سفری شگفت انگیز در غار خربس قشم - راهنمای مدرسه

به گزارش راهنمای مدرسه، می گویند تا از دل کسی خبر نگیری، حالش را نمی فهمی؛ امروز می خواهم از دل یک کوه خبر بگیرم تا ببینم چه ها بر سرش آمده و چه روزهایی دیده است. این کوه در جنوب کشور پای بر زمین دوخته و یکی از جاهای دیدنی قشم است؛ همه ما آن را به نام غار خربس (تلفظ: خَربَس) می شناسیم.

در این مقاله کوشش می کنم از هر آن چه در خصوص غار خربس وجود دارد، بگویم و شما را هرچه بیشتر و بهتر با آن آشنا کنم. از جفتِ عقاب عاشقی که بر فراز قله زندگی می نمایند گرفته تا خفاش های دم موشی، در قعر تاریک ترین بخش های غار آشنا می شویم. البته از اصل موضوع و یعنی مجذوب کنندهیت قدم زدن در بخش های مختلف غار خربس هم غافل نمی شویم.

اگر قصد سفر به قشم و آشنایی با جاذبه های تماشای آن را دارید، اگر از علاقه مندان به آثار طبیعی هستید یا هیچ کدام این موارد در خصوص شما صدق نمی نماید و فقط از آشنایی با مکان های مرموز و پر از ابهام لذت می برید، با مجله گردشگری راهنمای مدرسه همراه باشید.

غار خربس کجاست؟

غار خربس در فاصله 11 کیلومتری جنوب قشم و در دل ارتفاعات روستای خربس واقع شده است.

برترین زمان بازدید از غار چه وقت است؟

برترین زمان بازدید از این غار، فصل های پاییز و زمستان است که بهتر است آن را در برنامه صبحگاهی و قبل از گرم و شرجی شدن هوا بگذارید.

غار خربس چگونه جایی است؟

این غار یکی از جاهای تماشای قشم است که در ارتفاعات صخره ای مشرف به ساحل جنوبی قشم واقع شده است. روبروی آن دشت وسیعی است که در آن امکانات لازم برای بازتماشامایندگان فراهم شده است. در خصوص نحوه شکل گیری و قدمت آن هم فرضیه های مختلفی وجود دارد که نمی توان به طور قطع در خصوص آن نظر داد. به طور کلی و در یک جمله می توان آن را غاری پر از ابهام دانست.

آشنایی با غار خربس یکی از جاذبه های قشم

بیشتر افراد این شهر ساحلی را با تفریحات آبی قشم و یا مراکز خریدش می شناسند. شاید با وجود آب وهوای شرجی و کلافه نماینده قشم، کمتر کسی حاضر شود که به سراغ چنین جاهایی برود و پله های زیاد غار خربس را پشت سر بگذارد اما اگردر خصوص این غار بیشتر بدانید، شاید پله ها را دوتا یکی نموده و خودتان را به ورودی آن برسانید.

وقتی پا از این شهر ساحلی بیرون گذاشته و به سمت روستاهای پر رمز و راز خربس و رمچاه پیش بروید، در سمت راست جاده، تابلویی می بینید که شما را به سمت غار خَربَس راهنمایی می نماید.

این غار زیبای سنگی که یکی از پدیده های زمین شناسی است، در 11 کیلومتری جنوب قشم و در صخره ای به ارتفاع 20 تا 30 متر (معادل یک ساختمان 7 تا 10 طبقه) شکل گرفته است. زمانی که به غار خربس می رسید تابلوی بزرگی را می بینید که به طور مختصر این اثر طبیعیِ زیبا را به شما معرفی می نماید.

بر بالای تابلو نام غار خوربس (خَربَس) دیده می شود. در ادامه متوجه می شوید که این منطقه و جاذبه تماشای زیر نظر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری واقع شده است. هم چنین با تماشا تاریخ 27/10/1377 پی می برید که مسئولان میراث فرهنگی دست روی دست نگذاشته و در این تاریخ (یعنی حدود 23 سال پیش) و با شماره 2197، غار خربس را به عنوان یک اثر ملی ثبت نموده اند.

قدمت غار خربس چقدر است؟

غار خربس بر پیشانی کوهی مشرف بر ساحل جنوبی جزیره قشم، در دل ارتفاعات روستای خربس واقع شده است. این غار زیبا با معماری عجیب و مرموزش، دنباله ای از چین خوردگی رشته کوه های زاگرس است. اگرچه نسبت به آن ها ارتفاع کمتری دارد؛ اما با قاطعیت می توان آن را جزء سلسله کوه های زاگرس دانست.

در خصوص قدمت این غار اگر چند وب سایت تاریخی را بالا و پایین کنید، می بینید که غار خربس به زمان مادها یعنی حدود 600 سال قبل از میلاد مسیح بر می شود؛ زمانی که برای نوشتن از کتیبه و سنگ نوشته استفاده می شده است.

اما اداره میراث و فرهنگی حرف دیگری می زند و به نظرش این غار، مربوط به دوره ساسانیان- اشکانیان است، یعنی حدود 800 سال پس از حکومت مادها. بنابراین می توان گفت غار خربس حداقل 1500 ساله است.

با این که تاریخ های مختلفی برای سن و سال این غار طبیعی مطرح شده ولی تاثیری در اصل موضوع ندارد و این غار قدیمی ترین جاذبه منطقه قشم به شمار میرود.

غار خربس، مهمانی از دنیای زیر آب

به مرور زمان با فروکش آب دریا در دل کوه، حفره های تودرتویی در آن شکل گرفته که با هنرنمایی مردم و کنده کاری هایی که طی زمان روی آن ها صورت گرفته، عمیق تر و بزرگ تر شده اند. البته فرضیه دیگری هم وجود دارد که گفته می شود این حفره ها در اثر مجاورت کوه با دریا، اثر گرداب یا تاثیر امواج در دل صخره ها و تخلیه ماسه ها به وجود آمده اند.

البته وجود صدف هایی بر روی دیوارهای غار، نشان می دهد که این منطقه ها قبلا زیر آب بوده اند و این فرضیه اول در خصوص نحوه شکل گیری غار، یعنی فروکش کردن آب دریا و وارد شدن این کوه به خشکی را قوت می دهد.

با همه این ها می توان گفت خربس بر سینه کوهی مشرف به دریاست که از سمت دریا به تدریج فرسوده شده و حفره ها و سوراخ های موجود در آن به مرور زمان بزرگ تر شده و شبکه ای غارمانند به وجود آمده است.

البته آن چه امروز به عنوان ساختار غار خربس می بینید، هنر امواج دریا نیست و هنرنمایی هنرمندان سنگ تراش هم در آن نقش مهمی دارد؛ چرا که حفره هایی که به وسیله امواج به وجود آمده اند، به وسیله این افراد عمیق تر و بزرگ تر شده اند.

آن چه به نظر می رسد این است که با توجه به جنس نرمی که دیوارها دارند، علاوه براین که فرسایش تاثیر زیادی روی آن ها گذاشته، باعث شده که کار حفر و نقش زدن بر دیوارهای آن ها به آسانی انجام شود.

اگر می خواهید دخل و تصرف بشر در معماری و ساختار این غار را ببینید، کافی است به دیواره ها توجه کنید. در سمت راست ورودی، علاوه بر دهلیز و دالان های نو، نشانه های تیشه کاری سنگ تراشان هنوز هم روی دیوارها دیده می شود. تیشه کاری هایی که از دل آن طرح هایی شبیه طرح های باستانی خارج شده تا به اصالت این پدیده زمین شناسی آسیبی وارد نشود.

غار خربس، غاری دو طبقه

گفتیم که غار خربس یک اثر شاخص با معماری صخره ای است که بر پیشانی کوهی مشرف به ساحل جنوبی جزیره قشم واقع شده که روبه روی آن دشت وسیعی است که قبرستان اسلامی در آن واقع شده است.

زمانی که به روبروی آن می رسید، غاری دو طبقه می بینید. از پله های آن بالا بروید. می بینید که طبقه اول بخش طبیعی غار است و از یک دالان ورودی با سه حفره تشکیل شده اما برای تماشا تالار و بخشی که همه روایت ها را به خود اختصاص داده باید خودتان را به طبقه دوم برسانید.

طبقه دوم که بخش اصلی است، از یک فضای مرکزی یا تالار تشکیل شده است. این همان فضایی است که می توان گفت محل ستایش خورشید پرستان یا اجتماع مردم بوده است. اطراف این تالار، راهرو و فضاهای کوچکی شبیه به اتاق تشکیل شده و مانند این است که تالار را در آغوش گرفته اند و همگی به هم راه دارند.

انتهای راهروی جنوبی تالار هم، حفره ای چاه مانند وجود دارد که برای جمع آوری آب باران و استفاده از آن در شرایط خطر استفاده می شده و در فصل های بارانی سال معمولا پر از آب است.

از بیرون غار که به آن نگاه می کنید، چندین دریچه رو به دشت در بدنه صخره ها وجود دارد که نقش پنجره را برای غار دارند و روشنایی داخل را تامین می نمایند.

خب حالا که با ساختار کلی غار آشنا شدید، به سراغ میزان ها برویم. همان طور که گفتم در طبقه دوم غار خربس، اتاق هایی را می بینید که با دالان هایی به هم متصل شده اند، ابعاد این اتاق ها 4 در 5.5 متر است که تالار مرکزی با مساحت تقریبی 25 مترمربع را احاطه نموده اند؛ یعنی می توان تالار را با دو قالی 12 متری فرش کرد.

ناگفته نماند که در این تالار دو طاقچه وجود دارد که احتمالا به عنوان جاچراغی استفاده می شده اند.

گونه های جانوری در فراز تا فرود غار خربس

آیا می توانید تصور کنید که در دل این غار صخره ای چه گونه های خاصی از حیوانات زندگی می نماید؟ بر فراز ارتفاعات صخره ای غار خربس، یک جفت عقاب ماهیگیر زندگی می نمایند. تماشا این عقاب های عاشق پیشه که سال هاست کنار هم هستند، از نزدیک امکان پذیر نیست. اگر خوش شانس باشید، می توانید آن ها را حین پرواز ببینید. بد نیست بدانید که این عقاب ها از گونه های نادری هستند که حفاظت از جان آن ها بسیار باارزش است.

اما حیات وحش این غار به وجود این جفت عقاب محدود نمی شود و گونه هایی از خفاش های دم موشی در حفره های زیرین و زوایای تاریک غار زندگی می نمایند. از آن جایی که این خفاش ها هم از گونه های کمیاب و در حال انقراض هستند، حفظ حیات وحش غار خربس از اهمیت بالایی برخوردار است.

کاربری غار خربس در گذر زمان

ظاهر صخره ای باوقار، روزنه های نور، تالار، دهلیز و دالان های متعدد کنار معماری خاص این غار شگفت انگیز، راوی قصه ها و روزهای پرفرازونشیب آن است که آشنایی با آن خالی از لطف نیست.

غار خَربَس به غار خوربس یا محل تجمع خورشید پرستان هم مشهور است. گفته می شود در زمان های گذشته این غار جای مقدسی بوده و از آن به عنوان معبد مهری یا پرستش گاه الهه میترا یا برگزاری مراسم یادبود مردگان استفاده می شده، اما بعد از این که مردم منطقه به سمت آیین زرتشت رفتند، کاربری این غار هم عوض شد و از آن برای نگهداری استخوان مردگان استفاده کردند که در زبان محلی به آن استودان می گویند.

بعد از عبادتگاه و محل نگهداری مردگان، نوبت به حفاظت از زنده ها می رسد. شاید آغاز قصه های زنده و پُررمزوراز غار خربس در دل این بخش نهفته باشد، چرا که گفته می شود این غار پناهگاه مردم بی دفاعی بوده که مورد حمله دزدان دریایی قرار می گرفتند.

در واقع حفره ها و اتاقک های درون غار را برای ذخیره آب، غذا و سنگ هایی برای دفاع ساخته بودند تا بچه ها، زنان و کهنسالان بتوانند زمان حمله در آن جا پناه گرفته و جوان ها با خیال راحت تری به دلِ میدان بزنند. شاید گوشه وکنار این غار بتوان قصه های همدلی، همراهی و دل دادگی ها را احساس کرد.

امکانات رفاهی فعلی غار خربس

حالا من گفتم که اینجا غار است و دل کوه، ولی اصلا فکر نکنید که یک برهوت خشک جلویتان است؛ اتفاقا امکانات رفاهی غار خربس برای بازدید دو یا سه ساعته خیلی مناسب است. یک فضای باز روبه روی غار وجود دارد که از آن به عنوان پارکینگ خودرها استفاده می شود. سرویس های بهداشتی آن هم تمیز هستند و امکانات کاملی دارند.

اگر از علاقه مندان خرید هم هستید، چندین غرفه نزدیکی غار خربس ساخته شده که می توانید خوراکی های سنتی، سوغات و صنایع دستی جزیره قشم را از آن جا تهیه کنید.

تنها نکته ای که در بازدید از این غار باید در نظر بگیرید، این است که در آن پله های زیادی وجود دارد. بنابراین پیشنهاد می کنم افرادی که مسائل زانو دارند، معلولان حرکتی وابسته به ویلچر و هر کسی که توانایی بالا رفتن از پله های زیاد را ندارد، برای حفظ سلامتی اش از تماشا شگفتی این غار چشم پوشی کند.

ساعت بازدید از غار خربس چگونه است؟

امکان بازدید از این غار در تمام طول سال فراهم است؛ اما به واسطه گرمای هوا و شرجی بودن منطقه پیشنهاد می شود اغلب در فصل های خنک به بازدید از غار خربس بروید. ساعات بازدید هم همه روزه از ساعت 6 صبح تا 5 عصر است که حدود یک الی دو ساعت طول می کشد.

برترین زمان بازدید از غار خربس

به واسطه شرایط جغرافیایی و نوع آب و هوای قشم، برترین زمان سفر به این منطقه فصل پاییز و زمستان است. بنابراین می توان گفت برترین زمان بازدید از غار خربس هم در همین فصل هاست؛ چراکه بالا رفتن از پله های زیاد برای بازدید از غار در هوای گرم و شرجی کاری سخت و طاقت فرساست.

البته پیشنهاد می کنم حتی با وجود سفر در فصل مناسب هم بازدید از این غار را در برنامه صبحگاهی قرار دهید که هوا خنک تر است تا از برنامه بازدید از غار خربس لذت بیشتری ببرید.

غار خربس کجاست؟

آدرس: جزیره قشم، کیلومتر 11 جاده جنوبی

از جاهای تماشای حوالی غار خربس غافل نشوید!

با یک تیر چند نشان بزنید. شما که تا غار خربس آمده اید، اگر زمان کافی دارید به جاهای تماشای قشم که در نزدیکی این محل هستند هم سری بزنید.

• دره ستارگان که با غار خربس 9 کیلومتر فاصله دارد، یکی از شاهکارهای کم نظیر طبیعت در جزیره قشم است. در این دره اشکال عجیب و متفاوتی دیده می شود که از خاک، سنگ و ماسه ساخته شده اند و اهالی منطقه معتقدند روزگاری ستاره ای بر قلب جزیره افتاده و این اشکال زیبا را به وجود آورده است.
• جزایر ناز که حدود 16 کیلومتر از غار خربس فاصله دارند، یکی از عجایب هفت گانه قشم هستند. این جزایر با تمام ساحل هایی که تا به حال دیده اید فرق دارد چرا که می توانید تجربه پیاده روی در دریا را فقط در این جا داشته باشید. کافی است هنگام جزر آب، در این مکان باشید تا جهت باریک شنی و صخره هایی که از زیر آن بیرون می آیند را ببینید و پیاده از این جهت عبور کنید.
• جزیره هنگام هم در نزدیکی خربس واقع شده است. اگر می خواهید جزیره ای بومی سنتی با دلفین های بازیگوش، حیات وحش تماشایی، نخلستان های تماشای، کوه های آهکی و بازاری مجذوب کننده را از نزدیک ببینید، این جزیره می تواند برترین انتخاب باشد.

آن چه در خصوص غار خربس گفتم

در این مقاله در خصوص یکی از جاهای تماشای قشم یعنی غار خربس صحبت کردیم. پس از یک معرفی اجمالی در خصوص موقعیت جغرافیایی آن، به سراغ فرضیه هایی که در خصوص نحوه شکل گیری و قدمت آن وجود دارد رفتیم.

بعد از معرفی بخش های مختلف این غار دو طبقه، در خصوص هنرنمایی و تغییراتی که هنرمندان قدیمی در معماری آن ایجاد نموده اند صحبت کردیم. در ادامه هم امکانات، زمان بازدید، برترین زمان سفر به غار خربس، آدرس و جاذبه های گردشگری نزدیک به آن را معرفی کردیم.