راه های برای درمان وسواس های فکری
به گزارش راهنمای مدرسه، وسواس فکری همان افکار یا تصویر های ذهنی ناگهانی که فرد را ناراحت می نماید و مدام هم در ذهن تکرار می گردد. امروز به درمان وسواس فکری می پردازیم.
به گزارش راهنمای مدرسه به نقل از ساعد نیوز ، وسواس فکری همان افکار یا تصویر های ذهنی ناگهانی یا میل به انجام کاری یا گفتن چیزی است که فرد را ناراحت می نماید و مدام هم در ذهن تکرار می شود. از جمله ترس از نجس شدن یا نجس کردن، ترس از دست زدن به مواد سمی یا آلوده، ترس از آسیب رساندن یا کشتن فردی به خصوص نزدیکان و کسانی که فرد آن ها را دوست دارد. ترس از فراموش کردن انجام کاری مثل قفل کردن در، بستن شیر گاز یا ترس از ابتلا به یک بیماری مثل ایدز یا سرطان و....وسواس فکری یک بیماری عصبی و روانی است و روانشناسان و روان پزشکان امروزی، آن را فکر و اندیشه مدام و مکرری می دانند که فرد مبتلا به آن، علی رغم تلاش فراوان خود، قادر نیست آن را از ذهن خویش خارج سازد. این افکار مزاحم که بدون اختیار فرد به سراغ وی می آیند، گاهی او را به تکرار برخی کارها و اعمال بی فائده وا می دارند. هر چند وی به بیهودگی و عدم ضرورت و غیر منطقی بودن آن عمل واقف است، ولی نمی تواند از انجام آنها خودداری کند و زندگی عادی و عملکرد فرد را مختل می نمایند و بسیار وقت گیرند و گاهی فرد به خاطر تمسخر یا مخالفت علنی یا ترحم دیگران، عمل تکراری خود را مخفی می نماید.
در این اختلال، چهار الگوی عمده علائم را می توان یافت:
1. شایع ترین الگو، وسواس آلودگی و متعاقب آن اقدام به شست و شوی مکرر برای برطرف آلودگی و یا کسب طهارت است . بنابراین عمل وسواس، به شکل شستن یا تمیز کردن است
2. دومین الگوی شایع وسواس، وسواس تردید و متعاقب آن اقدام جبری برای امتحان کردن است . مثلا احتمال بازماندن شیر گاز، کلید برق و ... به سراغ فرد می آید و به دنبال آن، چندین بار برای مطمئن شدن از بسته بودن شیر گاز و یا ...به خانه بر می شود وبه اجاق گاز سر می زند.
3. افکار وسواسی، سومین الگوی وسواس است . این افکار به طور تکراری و ناخواسته به سراغ فرد آمده، ذهن او را به خود مشغول می نماید. محتوای این افکار، معمولا عمل جنسی یا پرخاشگری یا آسیب رساندن است و از نظر بیمار، غیر قابل تحمل و شرم آور است.
4. چهارمین الگو، کندی وسواس است . این بیماران ساعت ها وقت خود را صرف خوردن غذا یا اصلاح سر و صورت، مسواک یا آماده شدن برای خواب یا مرتب کردن لباس ها می نمایند. گفتنی است که گاهی ترکیبی از دو یا چند الگوی فوق به سراغ فرد می آید .
عوامل مختلفی ممکن است باعث بروز این بیماری شود:
- گاهی ترشح ناموزون برخی مواد شیمیایی در مغز باعث به وجود آمدن این بیماری می شود که توضیح آن در کتاب های علمی قابل پی گیری است .
- اضطراب نیز یکی از عوامل این بیماری است که گاهی علت آن اضطراب نیز برای فرد مبتلا به وسواس معلوم نیست .
- گاهی بر اثر یک اتفاق مشکل آفرین و پرفشار، مثل مرگ یکی از نزدیکان یا برخی مسائل جنسی یابیماری، وسواس رخ می دهد .
- عقده های فرو خورده و ناکامی های درون ریخته شده، نیز گاهی باعث این بیماری می شود.
- گاهی نیز احساس گناه کار بودن، باعث وسواس می شود و عوامل دیگری که در این نوشتار نمی گنجد.
درباره روش های پیش گیری و درمان وسواس، باید متناسب با عوامل مختلف که در بالا بیان شد، رفتار کرد. روانشناسان و روان پزشکان هم از درمان دارویی برای مقابله با وسواس فکری استفاده می نمایند و هم از درمان غیر دارویی. در درمان غیر دارویی، از الگوهای مختلف برای کاهش این اختلال بهره می گیرند که به برخی از آنها به طور اجمال اشاره می کنیم; زیرا از این تکنیک ها متناسب با نوع و شدت و ضعف بیماری استفاده می شود:
- شناخت درمانی: در این روش، طی جلسات مکرر و متعدد، بینش بیمار درباره تعارض های درونی، به یاری روان درمان گر تغییر می یابد .
- رفتار درمانی: روشهای متعدد و متنوعی است که کارشناس، بیمار را به کارها و فعالیت هایی جهت کاهش سطح اضطراب در نتیجه فکر یا عمل وسواسی او وا می دارد .
- گاهی نیز روان شناس با ایجاد ارتباط با خانواده بیمار، به کاهش ناهماهنگی های احتمالی در خانواده و تصحیح ارتباطات خانوادگی آنها می پردازد .
آن چه بیان شد، کلیاتی درباره عوامل وسواس و روش های درمان آن بود و از آن جا که میزان و شدت و ضعف این بیماری متفاوت است، نمی توان دستور العمل جزئی و خاصی ارائه کرد و برای مقابله با آن، به اطلاعات دقیق تری احتیاج است و در بیشتر موارد، احتیاجمند مشاوره حضوری است و طی جلسات متعدد باید رسیدگی شود.
دردسرهای وسواس
وسواس می تواند مسائل جدی برای فرد ایجاد کندکه از جمله آن ها می توان به این موارد اشاره نمود:
- - این افراد ساعت های زیادی در طول روز به انجام رفتارهای وسواسی می پردازند. به همین دلیل فرصت کافی برای رسیدگی به امور خانواده را ندارند.
- - بسیاری از این افراد از رفتن به مکان ها و قرار دریافت در موقعیت هایی که در آن ها اضطراب ایجاد می نماید خودداری می نمایند و در بیشتر اوقات فرد یا افرادی در خانواده مجبورند به آن ها یاری نمایند تا از عهده انجام تشریفات وسواسی برآیند.
وسواس در چه کسانی بیشتر بروز می نماید؟
* تجارب نشان می دهد که وسواس همگام با بلوغ در افراد پایه می گیرد و به تدریج رشد می نماید. البته اگر در آن ایام شرایط برای درمان مساعد باشد راحت تر می توان به درمان پرداخت وگرنه این بیماری سیر مداوم و رو به رشد خواهد داشت.
* آنالیز های علمی نشان داده است که وضع هوشی افراد وسواسی در سطحی متوسط و حتی بالا تر از حد متوسط است.
وسواسی هایی که هوش اندک یا با درجه ضعیف دارند بسیار کم هستند؛ براین اساس رفتار آن ها نباید حمل بر کم هوشیشان شود.
* تجارب نشان داده است آن ها یی که در زندگی شخصی حساس ترند امکان ابتلایشان به بیماری وسواس بیشتر است. هم چنین در بین فرزندانی که والدینشان معمولا محکومشان می نمایند این بیماری بیشتر دیده می شود. حتی گاه وسواس افراد در بزرگسالی نشأت گرفته از منع های شدید دوران کودکی و حتی نوجوانی و جوانی آنان است.
گام اول برای درمان وسواس فکری
برای اینکه بتوانید با وسواس خود مقابله کنید ابتدا باید بدانید که اختلال وسواس فکری- عملی چگونه به وجود می آید؟
بیشتر اوقات افکاری که باعث نگرانی افراد مبتلا به وسواس می شود با باور ها و ارزش های آن ها در تقابل است. مثلاً یک مادر دلسوز می ترسد که مبادا به فرزندش آسیبی برساند. به طور کلی هرچه بیشتر سعی کنید درباره چیزی فکر نکنید، در نهایت بیشتر به آن فکر خواهید کرد. می توانید همین حالا این را امتحان کنید: سعی کنید به مدت 60 ثانیه به یک فیل صورتی فکر نکنید! به احتمال زیاد اولین چیزی که به ذهن شما می آید آن چیزی است که سعی می کنید به آن فکر نکنید؛ یعنی یک فیل صورتی. زمانی که آدم ها در می یابند که نمی توانند از افکار ناراحت نماینده اجتناب نمایند، به فکر راه چاره های دیگری برای کاهش اضطراب می افتند و ممکن است کارهایی مانند شستن زیاد دست ها را انجام دهند. این کار ها معمولاً اضطراب آن ها را کاهش می دهد. فقط مشکل اینجاست که رهایی از اضطراب موقتی است. خیلی زود شرایط به گونه ای می شود که آن ها باید آن عمل را بیشتر و بیشتر انجام دهند تا حالشان بهتر شود و این عمل خیلی زود به یک رفتار وسواسی تبدیل می شود.
درمان رفتار شناختی؛ روشی برای درمان وسواس
یکی از روش های درمان وسواس، درمان رفتاری شناختی است. هدف این روش درمانی این است که فرد یاد بگیرد اضطراب خود را بدون انجام رفتارهای وسواسی کنترل کند. در این درمان شما راهبردهایی نظیر تمرین های آرام سازی و شیوه های تفکر را که باعث کاهش اضطراب می شوند یاد خواهید گرفت. هم چنین در این نوع درمان می آموزید که اگر به جای اجتناب از افکارتان با آن ها روبرو شوید، آن ها کنار می فرایند. درمانگرتان به شما یاری می نماید با چیزهایی که بیشتر از همه از آن ها می ترسید به تدریج روبه رو شوید تا بالاخره زمانی فرا برسد که بتوانید ترستان را بدون انجام رفتارهای وسواسی مهار کنید. این درمان معمولاً حدود 20 جلسه طول می کشد. حتی برای افرادی که علائم وسواس شدیدتری دارند ممکن است تعداد جلسات درمانی افزایش یابد.
آیا دارو راه چاره خوبی است؟
داروهایی که بیشترین اثربخشی را در درمان اختلال وسواس فکری - عملی دارد، در واقع سطح شیمیایی سروتونین را در مغز افزایش می دهد. هرچند بسیاری از بیماران با دارو بهبود قابل ملاحظه ای پیدا می نمایند، اما در اغلب موارد علایم بیماری با قطع دارو، عود می نماید. به همین دلیل بهتر است همواره درمان شناختی - رفتاری با دارودرمانی همراه باشد. برای برخی بیماران ترکیب دارودرمانی و شناخت درمانی بهترین نتایج را به بار می آورد. البته همان طور که می دانید در یک رابطه درمانی موثر، بخش عظیمی از اثربخشی درمان منوط به همکاری بیمار است. معمولاً در اوایل درمان، اضطراب درمان جو به شدت افزایش می یابد و مدام به این فکر می نماید که آیا درمان اثربخش خواهد بود یاخیر؟
درمانگر راه های جدیدی برای مقابله با اضطراب به فرد می آموزد و به او یاد می دهد چطور با چیزهایی که از آن ها می ترسد روبه رو شود. از او خواسته می شود مهارتهایی را که در جلسات می آموزد، بین جلسات تمرین کند. اگر تمرین هایی را که درمان گر توصیه می نماید بین جلسات انجام بدهد و درمان را تکمیل کند، به نتیجه مطلوب خواهد رسید.
چند راه چاره سرپایی برای مقابله با وسواس
هرچند همان طور که گفته شد درمان اثربخش برای مقابله با وسواس شناخت درمانی و دارودرمانی زیر نظر پزشک است اما با این حال به خصوص اگر وسواس در مراحل اولیه باشد برخی راه چاره ها تا حدودی می تواند به فرد وسواسی یاری کند.
- تا می توانید خودتان را مشغول و سرگرم کنید: اعمال وسواسی زمانی بیشتر بروز می نماید که فرد زمان های زیادی بیکار است. بنابراین سعی کنید زمان های بیکاری خود را با فعالیت هایی که ذهنتان را درگیر می نماید پر کنید. بهتر است این فعالیت ها عملی و به گونه ای باشدکه دستان شما نیز درگیر آن شود. الان فصل مناسبی برای یاددریافت بافتنی است.
- از تنهایی اجتناب کنید: زندگی در جمع و ارتباط با کسانی که دوستشان داریم یکی از راه هایی است که می تواند به حل این موضوع یاری کند. علاوه بر این نزدیکان شما در کنترل رفتارهای وسواسیتان به شما یاری خواهند کرد.
- اراده تان را تقویت کنید: اجازه ندهید افکارتان، اختیار شما را به دست گیرد. برای این کار با تکنیک های افزایش تمرکز و اراده به خودتان یاری کنید.